เชียงรายในยุคทศวรรษ 1990 มีความเจริญทางการค้าปลีกที่น่าจดจำ โดยเฉพาะห้างสรรพสินค้าท้องถิ่นที่เป็นแหล่งรวบรวมสินค้าสำหรับคนในพื้นที่ ก่อนที่จะมีห้างสรรพสินค้าขนาดใหญ่จากส่วนกลางเข้ามาแข่งขัน
ห้างสรรพสินค้าสำคัญในยุค 90
ห้างวังคำสรรพสินค้า
ห้างวังคำสรรพสินค้าเป็นหนึ่งในห้างสรรพสินค้าที่สำคัญของเชียงรายในยุค 90 ตั้งอยู่ในตำแหน่งที่ติดกับโรงแรมวังคำ บริเวณถนนไทยวิวัฒน์ ห้างแห่งนี้เป็นอาคารสีม่วงที่คนเชียงรายรู้จักกันดี ก่อนที่จะกลายเป็นห้างเอดิสันในภายหลัง ห้างวังคำเป็นศูนย์รวมการช้อปปิ้งสำคัญของเมืองเชียงราย มีทั้งร้านขายเสื้อผ้า ของใช้ต่างๆ และซูเปอร์มาร์เก็ต
ประวัติของห้างแห่งนี้เริ่มจากการที่เดิมเป็นห้างอินเตอร์ดีพาร์ทเม้นสโตร์ ซึ่งมีตู้เกมส์หยอดเหรียญในชั้นลอยบน เป็นแหล่งสันทนาการสำหรับเด็กและวัยรุ่นในยุคนั้น หลังจากนั้นจึงเปลี่ยนชื่อเป็นห้างเม็งรายดีพาร์ทเม้นสโตร์ และต่อมาก็เป็นห้างวังคำสรรพสินค้า
ห้างอภินิเวศ
ห้างอภินิเวศเป็นอีกหนึ่งห้างสรรพสินค้าเก่าแก่ที่มีชื่อเสียงในเชียงราย ดำเนินกิจการโดยตราศูลอภินิเวศ ห้างแห่งนี้ตั้งอยู่ในตำแหน่งที่ดีในใจกลางเมือง เป็นที่นิยมของคนในพื้นที่ ห้างอภินิเวศได้รู้จักกันมาตั้งแต่ยุคเด็กนักเรียนประถม และมีบทบาทสำคัญในการเป็นแหล่งช้อปปิ้งของคนเชียงราย
อย่างไรก็ตาม ห้างอภินิเวศประสบเคราะห์กรรมเมื่อเกิดเหตุไฟไหม้ จึงทำให้ต้องปิดกิจการไป และในเวลาต่อมาก็ได้มีการสร้างห้างใหม่ขึ้นมาแทนที่ โดยตั้งชื่อว่า “ห้างอภิสแควร์” ซึ่งเปิดให้บริการในช่วงหลังยุค 90
ห้างอภิพลาซ่า
ห้างอภิพลาซ่าเป็นห้างสรรพสินค้าในเครือเดียวกับห้างอภินิเวศ โดยเป็นของนายบัณฑิต อภินิเวศ นักธุรกิจมีชื่อเสียงของจังหวัดเชียงราย ห้างแห่งนี้ตั้งอยู่ที่ถนนสนามบิน และเปิดกิจการมานานกว่า 20 ปี
ห้างอภิพลาซ่ามีพนักงานประมาณ 200 คน เป็นห้างสรรพสินค้าที่ครบครันไปด้วยสินค้าหลากหลายประเภท รวมถึงเสื้อผ้าแบรนด์เนม เครื่องหนัง เครื่องเขียน และซูเปอร์มาร์เก็ต
ห้างธนพิริยะ – จุดเริ่มต้นในยุค 90
ห้างธนพิริยะเป็นตัวอย่างที่น่าสนใจของการเติบโตของธุรกิจค้าปลีกท้องถิ่นในเชียงราย เริ่มต้นจากแผงลอยเล็กๆ ในตลาดสดเทศบาล 1 ยุค “อากง-อาม่า” และค่อยๆ เติบโตจนกลายเป็นห้างสรรพสินค้าขนาดใหญ่
ในยุค 90 ห้างธนพิริยะยังเป็นเพียงร้านค้าปลีกเล็กๆ มีสาขาแรกที่หอนาฬิกา เป็นแหล่งรวมสินค้าปลีกประเภทอาหารแห้งและเครื่องชงดื่ม แต่ด้วยการบริหารจัดการที่ดีและการปรับตัวอย่างต่อเนื่อง ธนพิริยะจึงสามารถเติบโตและขยายตัวได้อย่างมั่นคง
Edison Department Store sign and interior from the 1970s era in Thailand
ห้างสหทวีกิจพลาซ่า
ห้างสหทวีกิจพลาซ่าเป็นห้างยอดฮิตของแม่บ้านในยุคนั้น ตั้งอยู่ใกล้ตลาดสดเทศบาล (กาดหลวง) และโรงพยาบาลโอเวอร์บรู๊ค ถือว่าเป็นซูเปอร์มาร์เก็ตที่ใหญ่ที่สุดในเชียงรายในช่วงหนึ่ง หลังจากที่เกิดไฟไหม้ห้างอภินิเวศ มีร้านค้ากิ๊ฟช็อปหลายเจ้าย้ายไปเช่าพื้นที่ขายที่ห้างแห่งนี้ ทำให้ความคึกคักเพิ่มมากขึ้น อีกทั้งยังเป็นห้างค้าปลีกและค้าส่งด้วย
บริบททางเศรษฐกิจและสังคมในยุค 90
ความเป็นทุนท้องถิ่น
ห้างสรรพสินค้าในเชียงรายยุค 90 ส่วนใหญ่เป็นทุนท้องถิ่น เจ้าของเป็นคนในพื้นที่ที่เข้าใจความต้องการของคนเชียงราย ซึ่งแตกต่างจากยุคปัจจุบันที่มีห้างสรรพสินค้าขนาดใหญ่จากส่วนกลางเข้ามาแข่งขัน เช่น บิ๊กซี โลตัส เซ็นทรัลพลาซ่า ที่เข้ามาตั้งแต่ปี 2537 เป็นต้นมา
การที่เป็นทุนท้องถิ่นทำให้ห้างเหล่านี้มีความเข้าใจลูกค้าและสามารถตอบสนองความต้องการได้ดี รวมถึงการสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับชุมชน ทำให้ห้างสรรพสินค้าเหล่านี้กลายเป็นส่วนหนึ่งของวิถีชีวิตคนเชียงราย
การแข่งขันที่เพิ่มขึ้น
เมื่อเข้าสู่ช่วงปลายยุค 90 และต้นยุค 2000 เชียงรายเริ่มได้รับการพัฒนามากขึ้น มีห้างสรรพสินค้าขนาดใหญ่จากส่วนกลางเข้ามาลงทุน สิ่งนี้สร้างความท้าทายให้กับห้างสรรพสินค้าท้องถิ่น บางแห่งสามารถปรับตัวและอยู่รอดได้ เช่น ธนพิริยะที่ขยายตัวจนกลายเป็นเครือข่ายขนาดใหญ่ แต่บางแห่งก็ต้องปิดกิจการไป
ความทรงจำและวัฒนธรรมการช้อปปิ้ง
แหล่งรวมกิจกรรมทางสังคม
ห้างสรรพสินค้าในยุค 90 ไม่ได้เป็นเพียงแหล่งช้อปปิ้งเท่านั้น แต่ยังเป็นแหล่งรวมกิจกรรมทางสังคมและความบันเทิง เช่น ห้างอินเตอร์ (ก่อนเป็นห้างวังคำ) ที่มีตู้เกมส์หยอดเหรียญในชั้นลอยบน มีเกมส์หลากหลายประเภท ทั้งเกมรถแข่ง เกมกาลาก้า และตู้เกมพินบอล
การแลกเหรียญ 2 บาท และ 5 บาท (รุ่นเก่า) เพื่อเล่นเกมตู้เป็นความทรงจำที่สำคัญของเด็กและวัยรุ่นในยุคนั้น แสดงให้เห็นว่าห้างสรรพสินค้าไม่ได้เป็นเพียงสถานที่ซื้อขายเท่านั้น แต่เป็นพื้นที่สาธารณะที่สำคัญของชุมชน
ร้านค้าและบริการที่หลากหลาย
ห้างสรรพสินค้าในยุค 90 มักจะมีร้านค้าและบริการที่หลากหลาย เช่น ร้านขายเทปเพลง (เช่น ร้านกัสจัง) ร้านขายเสื้อผ้าวัยรุ่น (เช่น ร้านเปรียว) ร้านเครื่องดนตรี (เช่น สยามดนตรียามาฮ่า) และร้านอื่นๆ ทำให้ห้างสรรพสินค้าเป็นศูนย์รวมของการบริโภคและวัฒนธรรมในยุคนั้น
มรดกและผลกระทบต่อเชียงรายในปัจจุบัน
ห้างสรรพสินค้าเชียงรายในยุค 90 ได้วางรากฐานสำคัญสำหรับการพัฒนาภาคการค้าปลีกในจังหวัด แม้ว่าหลายแห่งจะไม่มีให้เห็นแล้วในปัจจุบัน หรือเปลี่ยนรูปแบบไป แต่ประสบการณ์และความรู้ที่สั่งสมมาจากการดำเนินธุรกิจในยุคนั้นก็ได้ถ่ายทอดไปสู่รุ่นลูกหลาน
ตัวอย่างที่ชัดเจนคือ ธนพิริยะ ที่เริ่มจากแผงลอยเล็กๆ ในยุค 90 และเติบโตจนสามารถแข่งขันกับห้างสรรพสินค้าขนาดใหญ่จากส่วนกลางได้ในปัจจุบัน โดยมีสาขาหลายแห่งทั่วเชียงราย และยังได้จดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์ MAI อีกด้วย
ในปี 2025 ห้างสรรพสินค้าและศูนย์การค้าสำคัญที่เปิดบริการในจังหวัดเชียงรายมีดังนี้
เซ็นทรัลพลาซา เชียงราย
ศูนย์การค้าขนาดใหญ่ มีร้านแบรนด์ดัง โรงหนัง และจัดกิจกรรมใหญ่เป็นประจำ เหมาะสำหรับทั้งครอบครัวและนักท่องเที่ยว
โลตัส เชียงราย
เป็นซูเปอร์สโตร์หลักของเมือง ได้แก่ โลตัส สาขาเดิม และโครงการ “โลตัส ไลฟ์สไตล์มอลล์ เชียงราย” ซึ่งกำลังเปิดใหม่ใจกลางเมือง ภายในมีศูนย์อาหาร ร้านค้า และโรงภาพยนตร์
ธนพิริยะ (TNP)
ธุรกิจค้าปลีกท้องถิ่นรายใหญ่สุดของจังหวัด มีสาขาในเชียงราย 40+ สาขา ครอบคลุมทั้งตัวเมืองและอำเภอรอบนอก เน้นสินค้าของใช้ในชีวิตประจำวัน
บิ๊กซี ซูเปอร์เซ็นเตอร์ เชียงราย
ศูนย์การค้าสาขาใหญ่ครบวงจร มีร้านค้าแบรนด์ดัง ซูเปอร์มาร์เก็ตและพื้นที่กิน-เที่ยวให้บริการ
ศูนย์การค้าท้องถิ่น/Community Mall
ในตัวเมืองยังมีศูนย์การค้าแนวอาคารพาณิชย์/ชุมชน ตลาดไทไนท์บาซาร์ และมอลล์ขนาดกลางเยอะขึ้น รองรับผู้บริโภคและความต้องการที่หลากหลาย
ห้างเหล่านี้สะท้อนให้เห็นศักยภาพทางเศรษฐกิจเชียงรายที่เติบโตต่อเนื่องในปี 2025 และเป็นแหล่งจับจ่าย-พักผ่อนหลักสำหรับประชาชน
สรุป ยุค 90 ประกอบไปด้วยห้างสำคัญหลายแห่ง ได้แก่ ห้างวังคำสรรพสินค้า ห้างอภินิเวศ ห้างอภิพลาซ่า ห้างธนพิริยะ และห้างสหทวีกิจพลาซ่า ห้างเหล่านี้ล้วนเป็นทุนท้องถิ่น มีบทบาทสำคัญไม่เพียงแค่เป็นแหล่งช้อปปิ้ง แต่ยังเป็นศูนย์กลางทางสังคมและวัฒนธรรมของคนเชียงราย
แม้ว่าภูมิทัศน์การค้าปลีกจะเปลี่ยนแปลงไปมากจากยุคนั้น แต่ห้างสรรพสินค้าเหล่านี้ได้ทิ้งมรดกที่สำคัญ ทั้งในแง่ของประสบการณ์ทางธุรกิจ ความทรงจำของคนในชุมชน และการเป็นจุดเริ่มต้นของการพัฒนาภาคการค้าปลีกในจังหวัดเชียงรายที่เราเห็นในปัจจุบัน