วันนี้เชียงราย108 พาไปรู้จักภาษาเหนือ ซึ่งเป็นภาษาที่มีเสน่ห์ อยากเรียนรู้ภาษาเหนือเพื่อพูดคุยกับคนที่เชียงราย หรืออาจเป็นการเรียนรู้เพื่อความรู้สึกถึงพื้นฐานภาษาและวัฒนธรรมที่เข้าใจตนเองมากขึ้น ในบทความนี้เราจะแนะนำคำสำคัญในภาษาเหนือที่คุณอาจจะสนใจ มาเริ่มเรียนรู้ภาษาเหนือกันเลย!
1. จำนวนนับแบบฉบับกำเมือง
- 1 = นึ่ง
- 2 = สอง
- 3 = สาม
- 4 = สี่
- 5 = ห้า
- 6 = ฮก
- 7 = เจ๋ด
- 8 = แปด
- 9 = เก้า
- 10 = ซิบ
- 11 = ซิบเอ๋ด
- 20 = ซาว
- 21 = ซาวเอ๋ด
- 120 = ร้อยซาว
- 1,000 = ปัน
- 1,100 = ปันเอ็ด
2. คำนาม สรรพนาม
- ฉัน = เปิ้น (สุภาพ) , ฮา (ไม่ค่อยสุภาพส่วนใหญ่ใช้กับเพื่อนผู้ชาย)
- เธอ = ตั๋ว (สุภาพ) , คิง (ไม่ค่อยสุภาพส่วนใหญ่ใช้กับเพื่อนผู้ชาย)
- ผู้ชาย = ป้อจาย
- ผู้หญิง = แม่ญิง
- พวกเธอ = สูเขา (สุภาพ), คิงเขา (ไม่ค่อยสุภาพส่วนใหญ่ใช้กับเพื่อนผู้ชาย)
- พวกเรา = หมู่เฮา, เฮาเขา
- พ่อ = ป้อ
- พี่ชาย = อ้าย
- พี่สาว = ปี้
- ปู่ย่า ตายาย ลุงป้า น้าอา = อุ้ย (เช่น แม่อุ้ย ป้ออุ้ย)
3. คำกริยา
- โกรธ = โขด
- กลับ = ปิ๊ก (เช่น “เฮาปิ๊กบ้านละหนา”)
- กางร่ม = กางจ้อง
- โกหก = วอก
- กิน = กิ๋น
- ก่าย = พาด พิง
- ขโมย = ขี้ลัก
- ขี่หลังคน(เกาะ) = เก๊าะ
- ขี้เหนียว = ขี้จิ๊
- คิด = กึ๊ด
- เครียด = เกี้ยด
- จริง = แต๊(เช่น “แต๊ก๊ะ” = “จริงหรอ”)
- เจ็บ = เจ๊บ
- ใช้ = ใจ๊
- ดู = ผ่อ
- เด็ก = ละอ่อน
- ตกคันได = ตกบันได
- เที่ยว = แอ่ว
- ทำ = ยะ(เช่น “ยะหยัง” = “ทำอะไร”)
- นั่งพับเพียบ = นั่งป้อหละแหม้
- นั่งขัดสมาธิ = นั่งขดขวาย
- นั่งยอง ๆ = นั่งข่องเหยาะ,หย่องเหยาะ
- นั่งไขว่ห้างเอาเท้าข้างหนึ่งพาดบนเข่า = นั่งปกขาก่ายง้อน
- นั่งวางเฉย นั่งหัวโด่ = นั่งคกงก(ก๊กงก)
- นั่งลงไปเต็มที่ตามสบาย(โดยไม่กลัวเปื้อน) = นั่งเป้อหละเหม้อ, นั่งเหม้อ
- พูด = อู้
- รัก = ฮัก
- รู้ = ฮู้
- ลื่นล้ม = ผะเริด
- วิ่ง = ล่น
- สวมรองเท้า = ซุบแข็บ
- สะดุด = ข้อง
- สวยจังเลยนะ = งามหลายน้อ
- สบายอกสบายใจ = ซว่างอกซว่างใจ๋
- เหรอ = ก๊ะ
- ห่วง = ห่วง (คำเมืองแท้ๆคือ อ่วง ว้อง หรือ ข๋าง)
- เหนื่อย = อิด
- ให้ = หื้อ
- อยาก = ไข้
- อยากอ้วก อยากอาเจียน = ใข้ฮาก
- อร่อย = ลำ
- อร่อยมาก = จ๊าดลำ
- อย่าพูดมาก = จ๊ะไปปากนัก
- อย่าพูดเสียงดัง = จ๊ะไปอู้ดัง
- ไปด้วยกัน = ไปส่ง
4. สถานที่
- เรือน = เฮือน
- โรงเรียน = โฮงเฮียน
- โรงบาล = โฮงบาล
- ร้านค้า = ร้านก้า
- กระท้อม = ห้าง
5. คำวิเศษณ์ และอื่นๆ
- ก็ = ก่อ
- โง่ = ง่าว
- เช่น = เจ้น
- ถึง = เติง
- ใช่ = แม่น / ใจ๊
- ไม่ = หมะ / บ่ะ (เช่น หมะใจ๊, บ่ะแม่น= ไม่ใช้)
- นะ = เน้อ (เช่น เน้อครับ = นะครับ)
- เป็น = เป๋น
- ร่มเงา = ฮ่ม
- ร่มกันแดด-กันฝน = จ้อง
- ใหญ่ = หลวง (เช่น “หูหลวง” = “หูใหญ่”)
- เหนียว = ตั๋ง
6. พืช ผัก ผลไม้ ภาษาเมือง
- มะละกอ = ม่ะก้วยเต้ศ
- กล้วยน้ำว้า = ก้วยอ่อง
- มะตูม = ม่ะปีน
- ส้มเขียวหวาน = ส้มเกลี้ยง
- แตงล้าน = ม่ะแต๋งซั้ง (ร้านที่ทำให้เครือแตงพันขึ้นไป ทางเหนือเรียกว่า ซั้ง)
- น้อยหน่า = ม่ะหน้อแหน้
- บวบงู = ม่ะนอย
- มะเขือเปราะ = ม่ะเขือผ่อย
- มะเขือยาว = ม่ะเขือขะม้า
- มะแว้ง = หมะแขว้งขม
- มะเขือพวง = หมะแขว้ง
7. สัตว์ในกำเมือง
- จิ้งหรีด = จิ้กุ่ง,จิ้หีด
- ค้างคก = ค้างคา
- ลูกอ๊อด = อีฮวก
- ปลาไหล = ปลาเอี่ยน, ปลาเหยี่ยน
- จิ้งเหลน = จั๊ก-กะ-เหล้อ
- กิ้งก่า = จั๊ก-ก่า
- ปู = ปู๋
- ปลา = ป๋า
- ช้าง = จ๊าง
8. เครื่องใช้
- กรรไกร = มีดยับ
- กระดุม = บะต่อม
- เข็มขัด = สายแอว
- ช้อน = จ๊อน
- ตะหลิว = ป้าก
- ถุงเท้า = ถุงตีน
- ผ้าเช็ดตัว = ผ้าตุ้ม
- ผ้าห่ม = ผ้าต๊วบ
- ยาสูบ = ขี้โย
- รองเท้า = เกือก /เกิบ
- รองเท้าฟองน้ำ = เกิบแตะ
9. สี
- ดำคึลึ = คนอ้วนล่ำผิวดำ
- ดำผืด = ฝูงนกฝูงกาขนดำอยู่เป็นฝูง
- ดำคุมมุม = ดำสลัวอยู่ในความมืด
- ดำขิกติ้ก = ดำซุปเปอร์
- ดำคิมมิม = คนผอมกระหร่อง ผิวดำ
- ดำเหมือนเเหล็กหมก = ดำเหมือนเหล็กไหม้ไฟ
- ดำเหมือนหมิ่นหม้อ = ดำเหมือนเขม่าติดหม้อดินที่ไหม้ไฟ
- ดำผึด = ดำทั่วทั้งแถบ
- ดำผึดำผึด = ดำมากๆทั่วๆไป
- แดงฮ่าม = แดงอร่าม
- แดงเผ้อเหล้อ = แดงเป็นจุดใหญ่จุดเดียว
- แดงปะหลึ้ง = แดงจัดมาก
- แดงปะหลิ้ง = แดงอมชมพู
- แดงเป็นจุดเล็กๆ
- เหลืองฮ่าม = เหลืองอร่าม
- เหลืองเอิ่มเสิ่ม = เหลืองอมส้ม
- เขียวอุ้มฮุ่ม = เขียวแก่
- เขียวปึ้ด = เขียวจัดมาก
- มอยอ้อดฮ้อด = สีน้ำตาลหม่น
- ขาวจั๊วะ = ขาวนวล
- ขาวโจ๊ะโฟ้ะ = ขาวมากๆ
- ขาวเผื้อะขาวเผือก = มองไปทางไหนก็ขาวไปหมด
- เปิดเจ้อะเห้อะ = สีขาวซีด
- หม่นซ้อกป้อก = หม่นมัวหรือเทาอ่อน
- หม่นโซ้กโป้ก = หม่นสกปรกหรือสีเทาแก่
- หมองซ้อกต๊อก = ดูเก่า หรือซีด
- หรุดไป
- เส้าแก๊ก = สีหม่นหมองมาก
- เส้าตึ้มตื้อ = ใบหน้าหมองคล้ำ สีมืดไม่สดใส
- สีมืดไม่สดใส
- ลายขุ่ยหยุ่ย = ลายพร้อย หรือลายเป็นดอกดวง
- ใสอ้อดหล้อด = สดใสแบบอาบน้ำเสร็จใหม่ๆ
- ใส่ยงยง = สว่างจ้า
10. กลิ่น รส
- เหม็นโอ๊ง, เหม็นโอ่ = เหม็นเน่า
- จ๋างแจ้ดแผ้ด = จืดชืด
- ขมแก๊ก = ขมมาก
- ส้มโจ๊ะโล๊ะ = รสเปรี้ยวมาก
- ฝาดหยั่งก้นตุ๊ = รสฝาดมาก
11. คำด่า
- จัง = เกลียด
- ไอ้ = บ่า
- อี = อี่
- ง่าว = โง่
- ง่าวใบ้ง่าวง่าว โคตรโง่
- สลิด = ระริกระรี้
- สลิดอย่างวอก = ดัดจริต
- แฮ่น = ร่าน
- ขี้จุ๊ / ขี้วอก = โกหก
- จ๊าดหมา = ชาติหมา
- สึ่งตึง = ปัญญาอ่อน
- จะไปปาก = หุบปาก
- หยั่งวอก = ปลิ้นปล้อน, กลับกลอก
12. จะไปไปไป ?
- ไป = ไป
- มา = มา
- อย่ามา = ไปมา
- อย่าไป = ไปไป
- ไม่ควรมา = จะไปมา
- ไม่ควรไป = จะไปไป
- อย่าไปเด็ดขาด = จะไปไปไป
- ไม่ใช่ทางเลือกที่ดีที่จะไป = จะไปดีไป
ภาษาเหนือมีคำศัพท์และภาษาเฉพาะที่น่าสนุกและน่าตื่นเต้น ภาษาเหนือแสนสนุก ไม่ว่าจะเป็นการเรียนรู้ภาษาเหนือเพื่อความรู้สึกใกล้ชิดกับวัฒนธรรมท้องถิ่น หรือเพื่อความสนุกสนานในการพูดคุยกับคนที่เชียงใหม่ ภาษาเหนือจะเป็นสิ่งที่น่าสนใจและน่าสนุกอย่างแน่นอน!
